自費出版だった『リディア エスペラントの娘 リディア・ザメンホフの生涯』

1990年5月の「La Revuo Orienta」で渡辺克義さんという方が1985年に英語で出版された『Lidia: The life of Lidia Zamenhof, daughter of Esperanto」の紹介をしておられる。
ポーランドではリディアの存在は知られていない。本書はエスペランティストでありバハイ教徒という２つの面でのリディアを記述しているが、ポーランド人・ユダヤ人としての言及が不十分としておられる。

1995年1月の「La Revuo Orienta」で訳者の水野義明さんが、訳本出版の事情を紹介しておられる。全額自費で210万円の支出、初版1000部、定価1400円（全部売れても70万円）という出血出版であったと。私もありがたく初版第一刷をもう少しで読み終わる。

『リディア エスペラントの娘 リディア・ザメンホフの生涯』（アマゾンへのリンク）

En la numero januara 1995 de "La Revuo Orienta", profesoro MIZUNO-Yoshiaki skribis pri la cirkonstancoj de la publikigo de la tradukaĵo de “Lidia: The life of Lidia Zamenhof, daughter of Esperanto” (en la japana). La libro estis eldonita de la eldonejo “KINDAI-BUNGEI-Sha”, sed efektive tio estis privata eldonado kun minusa profito (proprakoste) por la tradukinto.
La totala elspezo por eldonado estis de 2.1 milionoj da enoj, ekzempleroj de la (nur) unua eldono estis nur 1.000, kaj fiksita vendprezo estis 1.400 enoj (7 cent mil enoj enspezus, eĉ se ĉiuj estis forvenditaj). Mi danke baldaŭ finlegos la libron, la unuan eldonon.

Lidia La vivo de Lidia Zamenhof, Filino de Esperanto en UEA Katalogo

Sxigeko kaj post milito

Nun modas trompo "mi, mi". Mi rememoras "s-ino Sxigeko".
En la auxtuno de la militfina jaro. Tiutempe mi logxis en la urbo YONAGO, en gubernio TOTTORI. Sxi staris antaux pordo de mia domo.
"Estas mi, estas mi! Cxu vi forgesis min? Mi translogxe foriris je la dua lernojaro en la knabina lernejo, nomigxas Sxigeko. La klasinstruisto estis MINAMI." En mia memoro ne estis tio, sed sxi petis logxigi sxin cxe mia domo unu nokton. Mi permesite de mia patrino tranoktigis sxin.
Mi dirante "cxar ni ne havas suficxan rizon", donis rizon kun batato al sxi. Sxi mangxis kun mirinda rapideco. Kaj sxi dormis apud mi kaj je la venonta mateno sxi foriris.
Kaj post tagoj ree sxi venis. "Dankon, antaux tagojn. Vi diris, ke vi mankas rizon, cxu ne? Mi scias riz-vendiston kontruxlegxan." Sxi kondukis min al labirinte senorda loko. Sxi proponis, ke sxi acxetu por mi rizon. Tial mi donis al sxi monon. Sxi diris, "atendu cxi tie", kaj foriris.
Tiam, kiam m irimarkis tuton, estis jam malfrue. Mia patrino diris, "mi gxojas, ke vi ne estis trompanto".
Kvankam mi ne deklaris la aferon al la polico, poste min venigis la polico. Sxi trompis multajn homojn, kaj sxi arestite konfesis ankaux pri mi.
Kaj poste, tiu, kiu nomigxas "frato de Sxigeko" reveninte de militejo, venis al mia logxejo. "Mia fratino gxenis vin..." kaj petis peticinon mildigi sxian legxan punon. Mia patrino afable signaturis al gxi.
Se sxi vivas, sxi estas samjarojn agxa kun mi. Kiel vi fartas, s-ino Sxigeko?

https://twitter.com/mori_to_nagisa/status/1606306959011241984/photo/1

1930年のポーランドエスペラント大会

『リディア エスペラントの娘リディア・ザメンホフの生涯』にリディアがすでにバハイの神秘主義にはまっていた1930年のポーランドのエスペラント大会について195ページに記述がある（ページだけ記憶）。
それによると、開会の「エスペロ」の歌の後、各人士があいさつしているときに、労働者のグループが騒ぎ出し、ポーランド語で「中立」のエスペランティストを侮辱し、「くたばれ！」と怒鳴って立ち去った。
その騒ぎの後、リディアが博愛的なことを演説して拍手喝采だったとか、書いてあったと思う。

第一次世界大戦後、ロシア革命後のファシズムとヒトラーの力が増す中、エスペラント運動がただ「愛」だの「中立」だの「人類愛」だのを口にしているだけでは、「政治に無関心」という政治勢力を作るだけの有害な運動とみなされても仕方がなかっただろう。

エスペラントは幻想か？ 人間は無力か？ / Cxu Esperanto estas iluzio? Homo estas senforta?

『私たちは生きる』はエスペラントを見ながら日本語で読み終え、案外短かったな、とか思っちゃったけど、時間がたつにつれ、日がたつにつれ、忘れるどころか、逆に気になって仕方がない気持ちが強くなってきている。

リディアにゲットー脱出を勧める仲間は言う。
エスペラントなんて幻想だ。エスペラントを学んだことのあるドイツ兵が、エスペラントの教科書をめくったその手でわれわれユダヤ人を殺すことないだろうとあなたは信じているのか？

リディアは答えて言う。
私たちはそんな幻想さえ持たずに、どうして生きていけるでしょうか？

ワンダは言う。
私たちは（人々を平和に結びつけるという）エスペラントを、愛と友情を信じて生きてきたけど、（エスペランティストであることを理由に弾圧され、逮捕され、殺されているのだから）エスペラントは悲惨と苦難しかもたらしていないわ。

（以上は原文とも訳文とも違う意訳）

歴史の事実としては、リディアは逃亡を拒否し、同胞と共にトレブリンカ強制収容所に送られ、殺害されている。

エスペラントの内在思想は宗教がかっているように（否定的にというわけではないが）思っていたが、視野を広げれば、上の「エスペラント」は学問、文学、芸術と置き換えても成り立つ。
美しさを求め、絵を描いたことのある兵士が、絵筆を持ったその手で人を殺すことがあるのか？
という具合である。

「Ni VIvos!」の作者、ユリアン・モデストの日本語版への「日本の友人のみなさんへ」がすばらしい。敬意を以て少し紹介させてほしい。（意訳）

この翻訳という事業で、みなさんはリディアの「夢と希望」をかなえることになりました。
様々な国のエスペランティストの願いが、平和・友情・自由と公正な世界であることを、読者は理解するでしょう。
「この本を翻訳した日本の友人の皆さんは、エスペラントに献身的であるばかりではなく人間の幸福のために活動する高い理想を持つ人たちです。」

"Ni Vivos!" de Julian Modest

Mi finlegis la dramon "Ni vivos!" de Julian Modest. Ĝi, la originalo, estis eldonita en 1983.

La libro estis tradukita de samideanoj de japana lerno-rondo de ENA, kaj estis eldonita en 2022 kiel paralela kun Esperanto kaj la japanlingvo.
Mi ne bone legas draman forman verkaĵon, sed ĝin sufiĉe povis gusti mi, kaj mi estis ege kortuŝita.
La dramo estas scenaro, ke Lidia Zamenhof kaj ŝiaj familianoj (jam L.L.Zamenhof forpasis) riskplene kaŝe vivis sub nazia reĝimo en pollanda judejo. La judeco kaj esperantisteco sub la nazireĝimo sufiĉe taŭgas por mortigo.
Sinsekvaj arestigoj, mortigoj de konatoj, pik-pikataj vivoj. Ĉu oni povas fidi esperantemon de Esperanto? Kion diras Lidia en ekstrema vivo?

Tra kiaj kanaloj oni venas en esperantujon? Lastatempe ankaŭ pro interreto oni venas tra diversaj vojoj kaj kun diversaj motivoj. Sed eĉ se ĝi estus ia motivo aŭ ia vojo, lernita kaj uzata Esperanto ligas al paco pli-malpli, ĉu ne?
La dramo estis verkita en 1983, sed nun, plie leginda verko estas ĝi.
Kompreneble por lerni esperanton ĝi estas tre bona.

ユリアン・モデストの戯曲『私たちは生き延びる！』の対訳（『私たちは生きる！』）が恵那のエスペランティストの方々の手で出版された。
早速入手して、風呂で読んだ。
ザメンホフの娘たちの、ナチ支配下のポーランドでのヒリヒリした、まだ殺されてない・収容所に送られてないというだけの日々。
目の前で逮捕される家族、ドアの外に出たとたん射殺される知人。敵視され、抹殺される十分な理由であるユダヤとエスペラント。
ザメンホフの娘リディア（たち）はどこまでエスペラントに信頼を寄せることができるのか。

エスペラントの朗読は下記（YouTube）で聴くことができる。と思う。
www.youtube.com

Kanto de la promeso / 約束の歌

www.youtube.com

約束のうた	Kanto de Promeso
【作詞】きむらいずみ	Versita de Izumi Kimura
世界中の子どもが 手をつないだら	Se infanoj tra la tuta mondo tenus la manojn,
世界中のおとなも 手をつなぐだだろう	Ankaŭ plenkreskuloj en la tuta mondo tenus la manojn.
世界中のおとなが 武器を棄てたら	Se plenkreskuloj en la tuta mondo forĵetus armilojn,
世界中の子どもは 手をつなぐだろう	infanoj en la tuta mondo tenus la manojn.
世界中の子どもが 笑顔になれたら	Se infanoj tra la mondo povus rideti,
世界中のおとなも 笑顔になるだろう	Plenkreskuloj en la tuta mondo ankaŭ ridetos.
世界中のおとなが 武器を棄てたら	Se plenkreskuloj en la tuta mondo forĵetus siajn armilojn,
世界中の子どもは 笑顔になるだろう	Infanoj en la tuta mondo ridetos.
世界中の子どもが うたを歌えば	Se infanoj en la tuta mondo kantos kanton,
世界中のおとなも (うたを)歌うだろう	Plenkreskuloj en la tuta mondo kantos.
世界中のおとなが 武器を棄てたら	Se plenkreskuloj en la tuta mondo forĵetus siajn armilojn,
世界中の子どもは (うたを)歌うだろう	Infanoj en la tuta mondo kantos.
私たちの国には 武器を棄てると	En nia lando estas promeso forĵet armilojn,
世界中に誓った 約束がある	Tio estas ĵurita al la tuta mondo.
世界中の子どもの 未来を照らそう	Ni lumigu la estontecon de infanoj tra la mondo,
世界中に誓った 約束果たそう	Ni plenumu la promeson, kiun ni ĵuris al la mondo.

http://utagoenet.com/kobo70/Lyakusokunouta.html

Doloras dento / 歯が痛い

Doloras dento al mi.
Pro tro forta kunpremon de dentojn (pro streso) radikaj ostoj de dento rompis. Kaj tiu parto absceas (pusas). Hodiaŭ (ĵus) dentisto lavis la dentingon kaj injektis antibiotikaĵon. Nun plie doloras la dento al mi pro la kuracado. Finfine mi rezervis la tempon, en kiu dentisto forprenu mian vundintan denton. Mi dankas al dento pro la longa kaj malfacila laboro.

ストレス→歯根骨折→化膿→抜歯予約（今ここ）→部分入れ歯