相沢良 / Aizawa-Ryo, Esperantistino, kiu estis mortigita de la sxtata potenco

日本語は後半に書いてあります。

AIZAWA-Ryo (1910-1936) estas fama esperantistino, ŝi estis virino kiu en 17 jarojn aĝa esperante legis la romanon "Marta" de Orzezko (tradukita de Zamenhof en Esperanto).
Ŝia vivo estas koncize redaktata en Vikipedio japana (ne ekzistas en aliaj lingvoj).

La regiono AOMORI, en kiu AIZAWA-Ryo naskiĝis kaj kreskiĝis, hejmloko de AKITA-Uĵaku --- unu el pioniloj de Esperanto en Japanio --- en 1920aj jaroj jam ekzistis Esperanta movado kaj organizoj.

La esenco de ŝia vivo kaj morto estis komunismo, kaj Esperanto estis unu el pordoj al komunismo. Sed ŝi havis elstaran kapablon pri Esperanto, kiel juna ŝi jam legis la "Marta"n en Esperanto.

En ŝia biografio, "Floraĝo de AIZAWA-Ryo" (1984, la aŭtoro : YAMAGISHI-I'sho), skribiĝas jene:

AIZAWA-Ryo diplomiĝis de AOMORI-Alta-Virina Lernejo (kvar jara lernejo) en marto 1927, kaj samjare en aprilo, je la aĝo de 16, studentiĝis en SEIAI-Alta-Virina (kristana) Lernejo en la urbo HIROSAKI kiel la 5-a jar-klasano.
Ŝia malpli juna fratino Chiyo estis geedziniĝinta kun librovendisto TAKAMATSU, kaj lia librovendejo estis en la sama urbo HIROSAKI. Tiam estas tempo, ke multaj novaj maldekstremaj libroj estis tuj forvendeblaj. TAKAMATSU kaŝis politike malpermesitajn novajn eldonaĵojn malantaŭ la vendejo, kaj sekrete vendis ilin al lernantoj kaj aktivistoj de la proleta partio "Laborista-Kamparana Partio".
Ke AIZAWA-Ryo atenteme legis la "Marta"n, tion skribis kunleganto TAKAGI-Iwataro en sia letero. Tiam TAKAGI, YAMAMOTO-Koichi, UMINO-Kaisaku kaj AIZAWA, ili kvarope studadis "Marta"n en Esperanto. Tiam TAKAGI kaj YAMAMOTO estis instruistoj de elementa lernejo kaj aĝis 27 kaj 22. UNO-Kaisaku longe loĝis en Ameriko kaj revenanta viro al hejm-urbo, aĝis ĉirkaŭ 30 jarojn. Kaj AIZAWA estis 17. TAKAGI kapablis tuj interpreti paroladon de Esperanto al la japana. TAKAGI atestis, ke junulino AIZAWA bone kapablis Esperanton, samkiel YAMAMOTO. Tio supozebligas, ke AIZAWA jam eklernis Esperanton en sia 15 aŭ 16 jarojn aĝa.
... En kolektiva foto de la 5a AOMORI-Esperanto Kongreso troviĝas AIZAWA (18 jarojn aĝa) nur unu virino kiel partoprenantoj.
En aŭtuno de 1928 AIZAWA organizis esperantan rondon en TEIKOKU-Virina Medicina Fak-Kolegio, la rondo konsistis el 12 aŭ 13 anoj. En la kolegio estis fama progresema esperantisto, profesoro NISHI-Seiho --- laŭ "Biografia Leksikono de la Esperanto-Movado en Japanio" NISHI ofte gardis progresemajn inteligentojn kontraŭ persekuto de potenca aŭtoritato. AIZAWA jam sciis profesoron NISHI, kaj poste ili konatiĝis.
1929 AIZAWA organizis seminarion Esperanto-kondukan en la urbo KUROISHI. Tio raportis la organizo de la Japana Esperanta Instituto.

Post la seminario en 1929 la biografio ne parolas pri Esperanto-movado de AIZAWA, sed ŝi poste kaŝe ripozas fidante esperantistojn, ŝi estis arestita kaj torturita severe kiel pekulo de la leĝo de publika ordo.

Pro aresto, malliberigo, kaj torturado, la fizika sano de AIZAWA-Ryo estis tute detruita, kaj ŝi mortis ĉe la hejmo de siaj gepatroj en 1936, sep tagojn post ŝia liberigo de malliberejo, en la aĝo de 25 jaroj kaj 8 monatojn.
Ne nur parencoj sed ankaŭ multaj homoj de proksimaj vilaĝoj ĉeestis ĉe la funebra ceremonio. Tio estis malofta kaj grandioza por persono liberigita el malliberejo pro malobservo de la leĝo de publika ordo tiutempe."

相沢良（1910-1936）は有名なエスペランティストで、17歳のときにはすでに『マルタ』を読むような女性であった。
日本という地域でエスペラントに「命をかける」ような地理的・言語的環境は存在しないと思われ、もちろん相沢良もエスペラントに殉じたわけではない。彼女の生涯については、Wikipedia に完結にまとめられている*1。

彼女が生まれ育った青森は（私に青森についての地理的な感覚がないので、地域を限局できないが）、秋田雨雀の故郷であったこともあって、エスペラントの普及・学習やエスペラントの組織が1920年代にはあったらしい。

注目されるのは、学習開始時期とエスペラントの能力である。

相沢良の青春 (1984年)

Amazon

山岸一章『相沢良の青春』に次のようにある。

　1927年3月、青森高女を卒業した相沢良は、4月に弘前市のミッションスクールの聖愛高女5年級に聴講生として入学（16歳）し、黒石市の親戚宅から通学した。
　姉の千代は、相沢の父が有望な青年と見込んだ高松岩太郎（同じく弘前市、北声社書店店主）と結婚しており、その書店の「開店は、旧制弘前高校の創立直後のころで、左翼の新刊本が飛ぶように売れた時代」で、「発売禁止の新刊本や雑誌は店の奥にかくしておいて、多く弘高生や労働農民党の活動家などに売ってい」た。
　相沢良が土手町の北声社書店に顔を見せるのは、ときどきだけ」であった。
　「黒石時代の相沢良が、ポーランドの女性作家エリイザ・オルゼシュコの小説『マルタ』を、エスペラント語のザメンホフの訳の原書で、じっくりと読んでいたことは、高木岩太郎〔高松岩太郎とは別人〕の手紙でわかりました」。
　「黒石時代の相沢良は…山本康一宅で高木岩太郎、山本康一、宇野海作、相沢良の四人が集まって、前期ザメンホフ訳『マルタ』の原書でエスペラント語の勉強会をつづけていました。かなり水準の高い勉強会です」。
　高木（青森師範卒小学校教員）は27歳、山本は（青森師範卒小学校教員）は22歳、宇野海作はアメリカに長年いて帰郷した人で30歳位、相沢は17歳。高木は秋田雨雀がエスペラントで公演するのを、その場で通訳して話せる力を持っていた。
　…17歳の相沢良は、原書で読む勉強会についていけたのか。〔著者山岸が〕高木岩太郎に電話で訊くと、山本と同じくらいの語力で、互角の参加者だったとのことであった。「この事実は、青森高女三、四年生〔高女は4年制を原則としていた〕のころから熱心にエスペラントを学習していたことを示している。
　…1928年の第5回青森エスペラント大会の記念写真に18歳の相沢が唯一の女性参加者として写っている。
　「1928年秋ごろの相沢良は、帝国女子医専で12，3名のエスペラント語のサークルを組織して、リーダーになっています。解剖学の西成甫はエスペランチストの進歩的な人で、…相沢良は入学以前から、西成甫教授の名を知っていました。」
　「日本エスペラント学会の学会雑誌の29年11月号に次のような単身が掲載されていました。「黒石エス会員相沢良女史の尽力により…夏季エス講習開催、聴講するもの村の青年10名、講師は相沢女史」…。