ザメンホフの演説とプラハ宣言1996…エスペラントの国際的民主性について

たしかに国際共通語として英語が大きな役割を果たしていることは否めない。しかし、英語は綴り通りに読まないとか、不規則変化があるとか、発音がビミョーとか、めんどうくさい。「英語がしゃべれなければ出て行け」とか言われたら、もう出て行くしかない。

ザメンホフの演説

外国語の勉強に大変な時間と莫大な金とをささげる余裕のある人たち…

エスペラントは比較的簡単に学べるし、人工語なのに充分使えるというところがミソなのである。ザメンホフは1905年の第一回エスペラント大会で次のように述べた。
以下の演説で「あちら」「そのような集会」で使われている言語はたぶん、フランス語かロシア語なのだろう。国際機関でエスペラントを公式の共通言語（の一つ？）に採用するのに反対したのはフランスだもんね。

異なる国の人々が集まって、互いに理解しあう、それはしばしばあります。しかし、彼らの相互理解と、われわれのそれとは、なんと大きく違っていることでしょうか。 Ofte kunvenas personoj de malsamaj nacioj kaj komprenas unu la alian; sed kia grandega diferenco estas inter ilia reciproka kompreniĝado kaj la nia!

そのような集会で互いに理解し合えるのは、出席者の極めて小さな一部の人たちに過ぎないのであります。 Tie komprenas sin reciproke nur tre malgranda parto da kunvenintoj,

彼らは外国語の勉強に大変な時間と莫大な金とをささげる余裕のある人たちであります。 kiuj havis la eblon dediĉi multegon da tempo kaj multegon da mono, por lerni fremdajn lingvojn ---,

他の全ての人たちは、その集会に身体だけが参加していて、頭は参加していないのであります。 ---, ĉiuj aliaj partoprenas en la kunveno nur per sia korpo, ne per sia kapo;

しかるに、私たちの（エスペラント話者の）集会においてはみんな、理解しようとただ願う人はみな、互いに理解し、貧乏人も時間の無い人も私たちの話のために誰かに耳をふさいでいる人はありません。 sed en nia kunveno reciproke sin komprenas ĉiu, kiu nur deziras nin kompreni, kaj nek malriĉeco, nek nehavado de tempo fermas al iu la orelojn por niaj paroloj.

あちらでは、相互理解は、不自然・侮辱的・不公正でであります。なぜなら、あちらでは一つの民族のメンバーが、他の民族のメンバーの前では卑下し、彼の言葉を話し、自分の言葉を辱めて、どもり・赤面しそして自分の会話の相手の前で困惑してしまったりしています。 Tie la reciproka kompreniĝado estas atingebla per vojo nenatura, ofenda kaj maljusta, ĉar tie la membro de unu nacio humiliĝas antaŭ membro de alia nacio, parolas lian lingvon, hontigante la sian, balbutas kaj ruĝiĝas kaj sentas sin ĝenata antaŭ sia kunparolanto,

一方最近のこちらでは、自分を力強く・誇り高いものと感じます。 dum tiu ĉi lasta sentas sin forta kaj fiera;

私たちの集会においては民族の強い弱いは存在しません。特権の有無もありません。誰も卑下しないし、誰も当惑したりしません。 en nia kunveno ne ekzistas nacioj fortaj kaj malfortaj, privilegiitaj kaj senprivilegiitaj, neniu humiliĝas, neniu sin ĝenas;

私たちは全て、一つの民族のメンバーのように、自分たちを感じています。一つの家族のようにであります。 ni ĉiuj sentas nin kiel membroj de unu nacio, kiel membroj de unu familio,

そして人間の歴史の上で初めて、私たち全く異なった人々一人一人が、見知らぬ他人のようにではなく・競争相手のようにでもなく、兄弟のように並び立っているのであります。 kaj la unuan fojon en la homa historio ni, membroj de la plej malsamaj popoloj staras unu apud alia ne kiel fremduloj, ne kiel konkurantoj, sed kiel fratoj,

私たちは、互いに自分の言語を押し付けたりせず、互いに理解しあっているのです。 kiuj ne altrudante unu la alia sian lingvon, komprenas sin reciproke,

プラハ宣言1996年…民主主義とエスペラント

そして、ザメンホフの演説は1996年プラハ宣言では以下のように表現された。

1.民主性 1. DEMOKRATIO.

　あるコミュニケーションのしくみが、特定の人々には一生涯の特権を与える一方で、他の人々にはより低い段階の能力の獲得にさえ多年の努力をつぎ込むよう求めるなら、それは根本において反民主的なものである。エスペラントは、他の言語と同様に、完全ではないが、平等な全世界的コミュニケーションという領域では、どの競合する言語に比べてもはるかにまさっている。　　Komunika sistemo kiu tutvive privilegias iujn homojn sed postulas de aliaj ke ili investu jarojn da penoj por atingi malpli altan gradon de kapablo, estas fundamente maldemokratia. Kvankam, kiel ĉiu lingvo, Esperanto ne estas perfekta, ĝi ege superas ĉiun rivalon en la sfero de egaleca tutmonda komunikado.

　言語の不平等は、国際レベルを含めたあらゆるレベルにおいて、コミュニケーションの不平等を生み出すものであると、私たちは主張する。私たちの運動は民主的なコミュニケーションを目指すものである。　　Ni asertas ke lingva malegaleco sekvigas komunikan malegalecon je ĉiuj niveloj, inkluzive de la internacia nivelo. Ni estas movado por demokratia komunikado.

（中略）

7.人間の解放 7. HOMA EMANCIPIGXO.

　いかなる言語も、その使用者間のコミュニケーションを可能にすることによって人々を自由にしている一方で、他の人々とのコミュニケーションを阻害することによって不自由にもしている。全世界的なコミュニケーションの道具として立案されたエスペラントは、人間解放の大きな実際的事業の一つである。すなわち、すべての人が各自の地域文化や言語的独自性にしっかりと根ざしていながらそれに制約されず、人類の共同体にその一員として参加することを可能にする事業なのである。　　Ĉiu lingvo liberigas kaj malliberigas siajn anojn, donante al ili la povon komuniki inter si, barante la komunikadon kun aliaj. Planita kiel universala komunikilo, Esperanto estas unu el la grandaj funkciantaj projektoj de la homa emancipiĝo aŭ projekto por ebligi al ĉiu homo partopreni kiel individuo en la homara komunumo, kun firmaj radikoj ĉe sia loka kultura kaj lingva identeco, sed ne limigite de ili.

　数ヶ国の民族語のみを使うことは自己表現やコミュニケーション、連帯の自由に対する障害となることが避けられないと、私たちは主張する。私たちの運動は人間の解放を目指すものである。　　Ni asertas ke la ekskluziva uzado de naciaj lingvoj neeviteble starigas barojn al la liberecoj de sinesprimado, komunikado kaj asociiĝo. Ni estas movado por la homa emancipiĝo.

http://www.jei.or.jp/hp/materialo/prago_j.htm

異なる国の人々が集まって、互いに理解しあう、それはしばしばあります。しかし、彼らの相互理解と、われわれのそれとは、なんと大きく違っていることでしょうか。	Ofte kunvenas personoj de malsamaj nacioj kaj komprenas unu la alian; sed kia grandega diferenco estas inter ilia reciproka kompreniĝado kaj la nia!
そのような集会で互いに理解し合えるのは、出席者の極めて小さな一部の人たちに過ぎないのであります。	Tie komprenas sin reciproke nur tre malgranda parto da kunvenintoj,
彼らは外国語の勉強に大変な時間と莫大な金とをささげる余裕のある人たちであります。	kiuj havis la eblon dediĉi multegon da tempo kaj multegon da mono, por lerni fremdajn lingvojn ---,
他の全ての人たちは、その集会に身体だけが参加していて、頭は参加していないのであります。	---, ĉiuj aliaj partoprenas en la kunveno nur per sia korpo, ne per sia kapo;
しかるに、私たちの（エスペラント話者の）集会においてはみんな、理解しようとただ願う人はみな、互いに理解し、貧乏人も時間の無い人も私たちの話のために誰かに耳をふさいでいる人はありません。	sed en nia kunveno reciproke sin komprenas ĉiu, kiu nur deziras nin kompreni, kaj nek malriĉeco, nek nehavado de tempo fermas al iu la orelojn por niaj paroloj.
あちらでは、相互理解は、不自然・侮辱的・不公正でであります。なぜなら、あちらでは一つの民族のメンバーが、他の民族のメンバーの前では卑下し、彼の言葉を話し、自分の言葉を辱めて、どもり・赤面しそして自分の会話の相手の前で困惑してしまったりしています。	Tie la reciproka kompreniĝado estas atingebla per vojo nenatura, ofenda kaj maljusta, ĉar tie la membro de unu nacio humiliĝas antaŭ membro de alia nacio, parolas lian lingvon, hontigante la sian, balbutas kaj ruĝiĝas kaj sentas sin ĝenata antaŭ sia kunparolanto,
一方最近のこちらでは、自分を力強く・誇り高いものと感じます。	dum tiu ĉi lasta sentas sin forta kaj fiera;
私たちの集会においては民族の強い弱いは存在しません。特権の有無もありません。誰も卑下しないし、誰も当惑したりしません。	en nia kunveno ne ekzistas nacioj fortaj kaj malfortaj, privilegiitaj kaj senprivilegiitaj, neniu humiliĝas, neniu sin ĝenas;
私たちは全て、一つの民族のメンバーのように、自分たちを感じています。一つの家族のようにであります。	ni ĉiuj sentas nin kiel membroj de unu nacio, kiel membroj de unu familio,
そして人間の歴史の上で初めて、私たち全く異なった人々一人一人が、見知らぬ他人のようにではなく・競争相手のようにでもなく、兄弟のように並び立っているのであります。	kaj la unuan fojon en la homa historio ni, membroj de la plej malsamaj popoloj staras unu apud alia ne kiel fremduloj, ne kiel konkurantoj, sed kiel fratoj,
私たちは、互いに自分の言語を押し付けたりせず、互いに理解しあっているのです。	kiuj ne altrudante unu la alia sian lingvon, komprenas sin reciproke,

1.民主性	1. DEMOKRATIO.
あるコミュニケーションのしくみが、特定の人々には一生涯の特権を与える一方で、他の人々にはより低い段階の能力の獲得にさえ多年の努力をつぎ込むよう求めるなら、それは根本において反民主的なものである。エスペラントは、他の言語と同様に、完全ではないが、平等な全世界的コミュニケーションという領域では、どの競合する言語に比べてもはるかにまさっている。	Komunika sistemo kiu tutvive privilegias iujn homojn sed postulas de aliaj ke ili investu jarojn da penoj por atingi malpli altan gradon de kapablo, estas fundamente maldemokratia. Kvankam, kiel ĉiu lingvo, Esperanto ne estas perfekta, ĝi ege superas ĉiun rivalon en la sfero de egaleca tutmonda komunikado.
言語の不平等は、国際レベルを含めたあらゆるレベルにおいて、コミュニケーションの不平等を生み出すものであると、私たちは主張する。私たちの運動は民主的なコミュニケーションを目指すものである。	Ni asertas ke lingva malegaleco sekvigas komunikan malegalecon je ĉiuj niveloj, inkluzive de la internacia nivelo. Ni estas movado por demokratia komunikado.

7.人間の解放	7. HOMA EMANCIPIGXO.
いかなる言語も、その使用者間のコミュニケーションを可能にすることによって人々を自由にしている一方で、他の人々とのコミュニケーションを阻害することによって不自由にもしている。全世界的なコミュニケーションの道具として立案されたエスペラントは、人間解放の大きな実際的事業の一つである。すなわち、すべての人が各自の地域文化や言語的独自性にしっかりと根ざしていながらそれに制約されず、人類の共同体にその一員として参加することを可能にする事業なのである。	Ĉiu lingvo liberigas kaj malliberigas siajn anojn, donante al ili la povon komuniki inter si, barante la komunikadon kun aliaj. Planita kiel universala komunikilo, Esperanto estas unu el la grandaj funkciantaj projektoj de la homa emancipiĝo aŭ projekto por ebligi al ĉiu homo partopreni kiel individuo en la homara komunumo, kun firmaj radikoj ĉe sia loka kultura kaj lingva identeco, sed ne limigite de ili.
数ヶ国の民族語のみを使うことは自己表現やコミュニケーション、連帯の自由に対する障害となることが避けられないと、私たちは主張する。私たちの運動は人間の解放を目指すものである。	Ni asertas ke la ekskluziva uzado de naciaj lingvoj neeviteble starigas barojn al la liberecoj de sinesprimado, komunikado kaj asociiĝo. Ni estas movado por la homa emancipiĝo.